Στην Κηφισιά, σ’ ένα σταυροδρόμι ισκιωμένο από μεγάλα πεύκα που γέρνουν πάνω σε ροδοδάφνες, γωνία Κεφαλληνίας και Δαγκλή, βρίσκεται μια βίλλα διώροφη, σταχτιά, με παράθυρα βυζαντινού ρυθμού, μέσα σε κήπο. Η όψη της παλλαϊκή, δεν έχει τίποτε το αξιοπρόσεκτο· τίποτε άλλο από μιαν αρχοντιά λιγάκι κουρασμένη. Η πόρτα του κήπου, σιδερένια δίφυλλη, βρίσκεται σε κοφτή γωνία και βγάζει στο σταυροδρόμι.
Εκεί στις τρεις παρά δέκα το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, μέσα στη νύχτα, ήρθε και σταμάτησε ένα αυτοκίνητο του....
Διπλωματικού Σώματος. Ο σκοπός χωροφύλακας ξέκρινε μέσα τρεις άντρες. Ο ένας τους βγήκε, του μίλησε ελληνικά, εξήγησε πως ο πρεσβευτής της Ιταλίας ζητάει να ιδεί τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως. Έχει να του κάνει, λέει, μιαν υπερεπείγουσα ανακοίνωση. Ο σκοπός χτύπησε το ηλεκτρικό κουδούνι της σκοπιάς του, να ειδοποιήσει το σπίτι. Κοιμόνταν όλοι. Στη βαθειά γαλήνη της νύχτας, μακριά κάπου, ακουγότανε να γαυγίζει ένα σκυλί.
Ο ακόλουθος που ξύπνησε πρώτος και πήγε να ειδοποιήσει τον Ιωάννη Μεταξά δεν είχε ξεχωρίσει στο σκοτάδι τα χρώματα της σημαίας του αυτοκινήτου. Είχε κι’ αυτή λουρίδες κάθετες, λοιπόν τη νόμισε γαλλική. Είπε στον πρωθυπουργό πως τον ζητάει ο πρεσβευτής τα Γαλλίας. Απορημένος ο Μεταξάς για το ασυνήθιστο της ώρας, πέρασε πάνω στο βαμβακερό νυχτικό του ένα βέστονι σκούρο, κατέβηκε στον κήπο και πήγε να κοιτάξει από την πλαϊνή πόρτα, της οδού Κεφαλληνίας. Τότε αναγνώρισε τον Γκράτσι. Κατάλαβε. Η ώρα είχε σημάνει το ρολόι της Ιστορίας…
Ο Μεταξάς έδωσε το χέρι του στον Γκράτσι και είπε στο χωροφύλακα ν’ αφήσει ελεύθερη τη διάβαση. Μπήκαν σε ένα σαλονάκι με πολύ απλή διακόσμηση, στο πρώτο πάτωμα. Κάθισαν. Δίχως άλλο προοίμιο, ο Γκράτσι δήλωσε, μιλώντας γαλλικά, πως η κυβέρνησή του τον είχε επιφορτίσει να επιδώσει μιαν επείγουσα ανακοίνωση. Έδωσε το τελεσίγραφο Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Το κείμενο ήταν μακρύ. Αναμασούσε τις γνωστές, ασύστατες ιταλικές αιτιάσεις. Απαιτούσε να μπούνε στην Ελλάδα τα ιταλικά στρατεύματα και να καταλάβουν στρατηγικά της σημεία για να διασφαλίσουν την ουδετερότητα. Αν συναντήσουν αντίσταση, αυτή «θα καμφθεί δια των όπλων».
Όταν αποδιάβασε το κείμενο, σήκωσε τα μάτια τoυ, κοίταξε καλά τον πρεσβευτή και με φωνή συγκινημένη αλλά στέρεα είπε:
«Alors, c’ est la guerre…» (λοιπόν, έχουμε πόλεμο)
Στην Ήπειρο οι χειμώνες έρχονται νωρίς, ανυπόμονοι. Είναι τραχειά η όψη τους, καθώς γύρω τα βουνά της γύρω περιοχής. Το απόγευμα της Κυριακής 27 Οκτωβρίου ο καιρός είχε βαρύνει πολύ, μύριζε ο τόπος γη νοτισμένη. Με το σούρουπο, ξέσπασε βροχή, βαρειά βροχή, και το γοργό σκοτάδι της νύχτας έφερε αστραπές, βροντές απανωτές, αστροπελέκια. Τα βουνά μούγκριζαν, τα ρουμάνια κ’ οι λαγκαδιές αντιλαλούσαν. Αλάλαζε πέρα ως πέρα το κυματερό, φαρδύστερνο τοπίο της Ηπείρου.
Στα Γιάννινα, στη Μεραρχία, ο Διοικητής της υποστράτηγος Κατσιμήτρος συνεργαζόταν με τον Επιτελάρχη του αντισυνταγματάρχη Δρίβα και με το Διευθυντή του ΙΙΙ Γραφείου Πετρουτσόπουλο. Δύο μέρες πριν, είχε έρθει μήνυμα από το συνταγματάρχη Δαβάκη, ψηλά από την Πίνδο. Έλεγε πως εκεί, αντίκρυ στα φυλάκια, τα ιταλικά τμήματα έχουν πάρει κιόλας διάταξη επιθετική.
Ξάφνου ανοίγει η πόρτα του γραφείου και μπαίνει μέσα ένας άντρας ηλικιωμένος, μεγαλόσωμος, βαρύς κοκκινωπός. Έφερνε μαζί του μυρωδιά νύχτας, υπαίθρου, θύελλας. Στις επωμίδες του είχε τα διάσημα του συνταγματάρχη, τη φλογοφόρο ροιά και το χρώμα του όπλου του: Μαύρο – Πυροβολικό. Με το έμπα του, φάνηκε σάμπως ο πόλεμος να είχε ζυγώσει ένα ακόμα βήμα. Ήταν ο αρχηγός του Πυροβολικού της Μεραρχίας συνταγματάρχης Μαυρογιάννης. Ερχόταν από τα σύνορα απ’ τα προχωρημένα φυλάκια. Απόψε, όσα είπε στο γραφείο του Μεράρχου έδειχναν πως η νύχτα τούτη πρέπει να είναι η οριστική.
Ο μέραρχος με τους επιτελείς του έβγαλε γρήγορα το συμπέρασμα. Το ανακοίνωσε ο ίδιος από το τηλέφωνο στο Γενικό Επιτελείο στον αντισυνταγματάρχη Κορόζη, το αυτί και το μάτι του Παπάγου.
«Αναφέρατε παρακαλώ εις τον κ. Αρχηγόν του Γ.Ε.Σ. ότι η προσωπική μου γνώμη είναι ότι αύριον την πρωίαν, ίσως δε και κατά την διάρκειαν της νυκτός 27 με 28 Οκτωβρίου, θα έχωμεν ιταλικήν επίθεσιν. Η Μεραρχία θα ε πιτελέση το καθήκον της προς την πατρίδα συμφώνως προς διαταγάς και οδηγίας του Γ.Ε.Σ. Δύνο μαι να βεβαιώσω υπευθύνως τον κ. Αρχηγόν του Γ.Ε.Σ. και τονίζω τούτο ιδιαιτέρως ότι δεν θα περάσουν Ιταλοί από το Καλπάκι. Μπορεί να μην έχω το ανάστημα του στρατάρχου Πεταίν, όστις κατά το 1916 αμυνόμενος σθεναρώς του Βερντέν, είπε ότι δεν θα περάσουν οι Γερμανοί -όπως και δεν επέρασαν-, αλλά δύναμαι να βεβαιώσω εν πλήρει πεποιθήσει ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί από το Καλπάκι…».
Και δεν πέρασαν…
Αποσπάσματα από το βιβλίου του Α. Τερζάκη «Ελληνική Εποποιία 1940-41
